Phụ cấp chức vụ, khu vực, thâm niên… và nhiều khoản khác sẽ được dùng tính đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc từ ngày 15/2/2016.
Tiền thưởng, ăn trưa không dùng đóng bảo hiểm xã hội
Bộ Lao động Thương binh và Xã hội vừa ban hành thông tư hướng dẫn một số điều của Luật bảo hiểm xã hội 2014, quy định tiền lương và các khoản phụ cấp tính đóng BHXH bắt buộc người lao động phải đóng từ 1/1/2016 đến hết năm 2017.
Các loại phụ cấp trên bao gồm: phụ cấp chức vụ, chức danh; phụ cấp trách nhiệm; phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; phụ cấp thâm niên; phụ cấp khu vực; phụ cấp lưu động; phụ cấp thu hút và các phụ cấp có tính chất tương tự.
Đây chủ yếu là các khoản bù đắp về điều kiện lao động, tính chất phức tạp của công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động mà mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động chưa được tính đến hoặc tính chưa đầy đủ.
Các khoản người lao động phải đóng góp (xem chi tiết). Đồ họa: Tiến Thành – Hoàng Phương.
Từ 1/1/2018 trở đi, người lao động đóng BHXH dựa trên mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác ghi trong hợp đồng. Các khoản bổ sung khác là khoản tiền cụ thể mà chủ doanh nghiệp trả thường xuyên mỗi kỳ lương cùng với lương thỏa thuận trong hợp đồng.
Tiền đóng BHXH không bao gồm các chế độ phúc lợi như tiền thưởng, thưởng sáng kiến, tiền ăn giữa ca; các khoản hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ; hỗ trợ khi người lao động có thân nhân bị chết, người lao động có người thân kết hôn, sinh nhật của người lao động, trợ cấp cho người lao động gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác trong hợp đồng lao động.
Thông tư cũng quy định, nếu người lao động ngừng việc mà vẫn được hưởng tiền lương thì người lao động và chủ doanh nghiệp phải đóng BHXH theo mức lương lao động hưởng trong thời gian trên. Quy định được áp dụng cho người lao động hưởng lương do doanh nghiệp quyết định, có hiệu lực từ ngày 15/2/2015. Đối với lao động hợp đồng từ 1 đến dưới 3 tháng, cách đóng này được áp dụng từ 1/1/2018.
Mức hưởng lương hưu mà người lao động được hưởng theo quy định (xem chi tiết) . Đồ họa : Tiến Thành – Hoàng Phương.
Theo bà Trần Thị Thúy Nga, Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội, Bộ Lao động thì đây chủ yếu là các phụ cấp “đầu vào”, hầu như không biến động. “Việc xác định các khoản phụ cấp này đều được tính toán kỹ cùng các chuyên gia, không gây thâm hụt nhiều đến thu nhập người lao động và xáo trộn lớn đến chi phí doanh nghiệp. Sở dĩ không chọn các khoản ‘đầu ra’ bởi đó là các khoản không ổn định, phụ thuộc vào hiệu quả kinh doanh, quá trình làm việc của người lao động. Đây cũng là cách để các nhà làm luật chia sẻ với khó khăn với doanh nghiệp lẫn người lao động hiện nay”, bà nói.
Luật Bảo hiểm xã hội 2014 có hiệu lực từ 1/1/2016 làm dấy lên nhiều ý kiến trái chiều về cách tính đóng BHXH mới dựa trên lương, phụ cấp cùng các khoản bổ sung. Chuyên gia lao động cho rằng, cách đóng mới này giúp khắc phục được tình trạng doanh nghiệp đóng BHXH cho người lao động ở mức thấp, chỉ bằng hoặc trên mức lương tối thiểu vùng. Từ đó, người lao động được hưởng lương hưu ở mức cao hơn, yên tâm về cuộc sống sau này.
Nhiều công nhân đang ăn đong từng bữa thì lo lắng, bởi với thu nhập 4-5 triệu đồng hoặc thấp hơn, tăng tiền đóng BHXH nghĩa là bớt đi một phần thu nhập trước mắt, khiến ông chủ tìm cách cắt xén các loại phụ cấp, trực tiếp ảnh hưởng đến “bát cơm”. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp cho biết, luật mới sẽ khiến chi phí của họ tăng lên. “Với quy định này, những doanh nghiệp tuân thủ bảo hiểm sẽ đuối sức, còn các đơn vị thiếu nghiêm túc sẽ chây ì hoặc tìm cách né trách hoặc trốn bảo hiểm. Điều này cũng tạo ra sự thiếu công bằng trong cạnh tranh doanh nghiệp”, ông Trần Việt Anh – Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Tổng công ty Nam Thái Sơn (TP HCM) băn khoăn.
Thứ trưởng Lao động Phạm Minh Huân cho rằng, mạng lưới an sinh xã hội của Việt Nam còn rất mỏng manh. Nhiều người khi về già không có lương hưu, chỉ trông cậy vào con cháu nên cuộc sống dễ hụt hẫng. “Thay đổi mức đóng BHXH là cuộc cách mạng quan trọng giúp người lao động về già được hưởng lương hưu cao, đòi hỏi đồng thuận lớn của người tham gia và cộng đồng doanh nghiệp”, ông nói.
